vraag 13

[Marente]

Ik ben het er ook mee eens dat op zijn minst het eerste bolletje er niet in zou hoeven, gezien de vraagstelling. Daarnaast hoeft m.i. bij het tweede bolletje 'zelf' niet voor 'verantwoordelijkheid' te staan.

[ChristineBrackmann]

Wat betreft de paradox.

Een leerling van mij beschrijft het volgende. " Het juk wordt gezien als iets waar je last van kunt hebben , Vrijheid wordt in de tekst omschreven met Vrijheid is bevrijd zijn van regels en bemoeizucht van anderen. (r11-12) Echter brengt een toegenomen vrijheid wel zijn nadelen met zich mee. Zo ontstaat er keuzestress en faalangst. Sterker nog er zijn zelfs mensen die er ongelukkig van worden --> vervolgens weer een deel van de tekst overgenomen. " We zijn van ons toegenomen vrijheid niet gelukkiger geworden. Ze verlamt mensen" Vandaar de titel het Juk van de vrijheid. Waarbij de tekst gaat over de nadelen die ontstaan bij een toegenomen vrijheid."

Wat vinden jullie? Minimaal 2 punten?

Wat vinden jullie?

Twee punten inderdaad: 'bevrijd zijn van regels en bemoeizucht' past bij bolletje 1; vrijheid is een last past bij bolletje 3.

[Hans Das]

Ik kwam het volgende tegen:

In de tekst komt naar voren wat de lasten, het juk, van onze vrijheid zijn, namelijk dat het vraagt om keuzes te maken. Bovendien is het moeilijk om onze eigen vrijheid goed in te vullen, dus niet op de individualistische manier van nu.

Ik ben geneigd om hier 3 punten voor te geven. Wat vinden jullie van dit antwoord?

Hoe denken jullie trouwens over varianten bij punt 2, zoals: 'we beschouwen ons als meesters in een onveranderlijke wereld'. Te zwak denk ik hè?
En 'individuele vrijheid zorgt voor verplichtingen'? Ik denk dat dit 2 punten op mag leveren.

[ChristineBrackmann]

Ik kwam het volgende tegen:

In de tekst komt naar voren wat de lasten, het juk, van onze vrijheid zijn, namelijk dat het vraagt om keuzes te maken. Bovendien is het moeilijk om onze eigen vrijheid goed in te vullen, dus niet op de individualistische manier van nu.

Ik ben geneigd om hier 3 punten voor te geven. Wat vinden jullie van dit antwoord?

Ik zie twee punten. Bolletje 2, verantwoordelijkheid, zie ik er niet in terug.

Hoe denken jullie trouwens over varianten bij punt 2, zoals: 'we beschouwen ons als meesters in een onveranderlijke wereld'. Te zwak denk ik hè?
En 'individuele vrijheid zorgt voor verplichtingen'? Ik denk dat dit 2 punten op mag leveren.

'meesters': vind ik te zwak, inderdaad.
'verplichtingen': als het citaat het enige antwoord is, dan zou ik hooguit 1 punt toekennen...

[jvandenoever]

Ik had:
Maar het individualistische van de moderne vrijheid hoeft er volgens mij niet in. Het gaat ook niet om het individualistische aspect van de vrijheid, maar om het radicale. Het heel woord komt niet voor in alinea 5 waar het over die verantwoordelijkheid gaat.

r.15 en verder spreekt van individualistische vrijheid en ook vanaf 75 lees ik dat 'de persoonlijke vrijheid steeds meer centraal staat'. Eigenlijk spreekt ook de door jou genoemde vijfde alinea van die existentialistische persoonlijke keuze, waar de mens zelf verantwoordelijkheid voor draagt.

Maar voor mij had er meer ruimte gemogen in het tweede bolletje. Het juk van die vrijheid is niet alleen dat zij zoveel zelfverantwoordelijkheid oplevert, maar net zo goed dat zij een paradoxaal effect heeft op mensen die zich steeds gestresster voelen, zelfs depressief kunnen worden oftewel de vrijheid steeds meer als een last ervaren. Juk in de betekenis uit de tekst is een last die de mens overheerst. Op grond van vakinhoudelijke overwegingen zou ik gewoon een punt toekennen aan antwoorden die breed genoeg ingaan op de aard van die last, of dat nu een grotere verantwoordelijkheid is, meer (keuze)stress, mogelijke depressies of faalangst. Liefst wel enigszins gecombineerd, maar niet per se alleen die zelfverantwoordelijkheid.

[Klaas Heemskerk]

Volgens mij is in de tekst juist de volstrekt eigen verantwoordelijk de last die op ons drukt en zijn stress, faalangst en depressiviteit de gevolgen van die drukkend last en niet de last zelf toch? Ik heb stress etc. als varianten van eigen verantwoordelijkheid i.i.g. niet goed gerekend.

[Jan Ettes]

Ik vind het antwoord op vraag 13 eigenlijk overvraagd.Alleen bolletje 3 is reëel.

[schotanusy]

In reactie op Jan Ettes.
Alleen bolletje drie is echt niet genoeg. Als je de titelverklaring van een roman vraag, verwacht je ook dat de leerling diep ingaat op de relatie tussen die titel en de thematiek van het boek. Je moet niet alleen uitleggen wat de titel als frase betekent, maar ook wat die als titel met de tekst te maken heeft.

[schotanusy]

Ad vraag 13 heb ik de examenlijn het volgende geschreven:

Er spelen twee kwesties:

I Op de voorvergadering bracht ik antwoorden in van het volgende type:

In de tekst wordt van verschillende vormen van vrijheid getoond dat die schaduwkanten met zich mee brengen die maken dat de vrijheid een last met zich meebrengt die als een juk wordt ervaren.

Het idee dat ook de gedeelde vrijheid een juk met zich meebrengt ontlokte de aanwezigen de volgende uitspraak:
Dat is een prachtig antwoord, volgens ons staat het niet in de tekst, maar we zouden er graag punten voor geven. Dit is niet genotuleerd. Wellicht omdat iedereen het onwaarschijnlijk achtte dat leerlingen op dit idee zouden komen.

Toch heb ik verschillende leerlingen die een antwoord van dit type geven. Zonder een uitwerking, maar dat zou in dit geval ook wel een heel verhaal worden.

Daarmee komt de vraag of het antwoord juist is toch weer ter tafel. Laten we eens kijken. Voor een niet-individualistisch vrijheidsideaal moet een combinatie worden gemaakt met ‘gelijkheid’ en ‘broederschap’ en die hebben ook schaduwkanten. De tekst laat die duidelijk zien en laat ook zien dat bijvoorbeld broederschap heel drukkend ervaren kan worden en de vrijheid zeer kan beperken. Voorts heeft de Franse revolutie waarnaar verwezen wordt vrij overtuigend laten zien dat ook de gecombineerde leus behoorlijk kan ontaarden, maar goed dat is buitentextuele kennis. Toch geeft de tekst duidelijk aan de balans moeilijk te vinden is. Dat geeft toch duidelijk aan dat het opgeven van de individualistische vrijheid niet automatisch leidt tot een vrijheidsbeginsel dat niet ‘drukt’.

Daarom stellen mijn collega en ik voor minimaal twee punten te geven voor antwoorden als:

‘In de tekst wordt van verschillende vormen van vrijheid getoond dat die beperkingen met zich meebrengen waardoor de vrijheid als een last wordt ervaren.’

II Een tweede kwestie is deze. Net als de beroemde titel: De ontdekking van de hemel is ook de titel Het juk van de vrijheid ambigu.
Hij kan dus ook gelezen worden als ‘Het juk dat op de vrijheid drukt’. Meerdere leerlingen geven antwoorden die blijk geven van zo’n lezing.
Ze zijn er in alle soorten en maten:

- Het individuele Vrijheidsideaal, leidt tot verantwoordelijkheid, die op de vrijheid drukt en deze inperkt.
- Deze tekst toont aan dat er aan verschillende op zich mooie idealen (zoals vrijheid, gelijkheid en broederschap) schaduwkanten zitten die op de vrijheid drukken en deze inperken.

Ik heb hier consequent bij bolletje drie 0 punten gegeven, maar eigenlijk vind ik dat dit een lezing is die consistent is met zowel de tekst als de titel.
Vind u ook niet?